Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών και η αργία των τεμπέληδων

του Χριστόφορου Γ. Παπασωτηρόπουλου [1] , θεολόγου

Για πρώτη φορά με εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων [2] καταργείται η αργία των Τριών Ιεραρχών και μετατρέπεται σε «ημέρα εορτασμού», ούτε καν σε σχολική εορτή. Παρουσιάζεται μια ειδοποιός διαφορά στη νομοθεσία που καθορίζει τις σχολικές αργίες και εορτές σε σχέση με όλες τις προηγούμενες, εδώ και δεκαετίες, εγκυκλίους. Οι εκπαιδευτικοί υποχρεώνονται ρητώς να τηρήσουν το Ωρολόγιο Πρόγραμμα των μαθημάτων της ημέρας. Το νέο στοιχείο είναι ότι εντάσσει τη συγκεκριμένη εορτή, ως παρένθεση στη λειτουργία του Ωρολογίου Προγράμματος. Τι σημαίνει αυτό; 

Προσβάλλει, ταπεινώνει και εκδικείται συνολικά τους εκπαιδευτικούς, καθώς δεν τους αναγνωρίζει τη δυνατότητα να τιμήσουν ή να αξιοποιήσουν το δικαίωμα στην αργία όπως οι ίδιοι επιθυμούν, βασιζόμενοι στην προσωπική και επομένως και τη θρησκευτική τους ελευθερία. Αντίθετα τους υποχρεώνει ακόμη και στην αργία τους να εργαστούν. Η αργία είναι κατάκτηση αιματηρών αγώνων και όχι μπαξίσι για τον κόπο μας. 

Αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς σαν παραγωγούς δραστηριοτήτων δια κάθε νόσον (αθλητικές δραστηριότητες, για την αναπηρία, για τη διατροφή, κ. α) και τους καλεί να διεκπεραιώσουν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους ουκ ολίγες δραστηριότητες. Πέρα από το αν και κατά πόσο υπηρετούν το σχεδιασμό και τη φιλοσοφία οι δραστηριότητες αυτές με τον τρόπο που εντάσσονται στο σχολικό προγραμματισμό αναρωτιέται κανείς: Υπάρχει πάτος σε αυτό άραγε; 

Πρακτικά, άλλη μια σχολική γιορτή παίρνει εθιμοτυπικό χαρακτήρα. Οι αργίες που ιστορικά συνέδεαν πάντα την Ορθόδοξη Παράδοση με την ελληνική κοινωνία, σταδιακά αποδομούνται (με πρώτη την κατάργηση της αργίας της Κυριακής).

 Η συγκεκριμένη εγκύκλιος αποτελεί ενδεχομένως πρόβα για τις επόμενες εορταστικές εκδηλώσεις στα σχολεία όπως π.χ. την παραμονή της 28ης Οκτωβρίου, της 17ης Νοέμβρη και της 25ης Μαρτίου. 

Πολιτικές προεκτάσεις και επιδιώξεις ή «Χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε» [3]; 

Με τη συνδρομή και της Ιεραρχίας –δια στόματος Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου [4] -,εξομοιώνεται η αργία με την τεμπελιά. Η συγκεκριμένη άποψη, πέρα από το ότι δεν έχει την παραμικρή θεολογική και εκκλησιολογική βάση, συνδέεται με τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη, ότι όποιος δεν δουλεύει, ευθύνεται ο ίδιος και η τεμπελιά του για την κατάστασή του και όχι οι ιδεολογικές και πολιτικές κατευθύνσεις που διαλύουν τον κοινωνικό ιστό και τα εργασιακά δικαιώματα. Αυτός ο οποίος υπερασπίζεται το δικαίωμα στην αργία, χαρακτηρίζεται τεμπέλης. Η ευθύνη για την ανεργία και τις συνεπακόλουθες συνέπειες, δεν βαρύνει κανέναν άλλο, παρά μόνο αυτόν που δε θέλει να δουλέψει… 

Δυστυχώς δεν είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που παρόμοιας στόχευσης συνθηματικές φράσεις ,δια στόματος μελών της Ιεραρχίας της Εκκλησίας, στέλνουν μηνύματα προς αξιοποίηση σε συμβολικό επίπεδο, υποθάλποντας μια συντηρητική ομάδα φονταμενταλιστών της ελληνικής κοινωνίας. Άραγε ο Αρχιεπίσκοπος δεν γνωρίζει τη θεολογική σημασία της αργίας και τις κοινωνικές προεκτάσεις της; Δεν έχει υπόψη του τους αιματηρούς αγώνες για το δικαίωμα στην εργασία και την καθιέρωση της αργίας; Με τη σιβυλλική και δήθεν ακίνδυνη δήλωσή του ενοχοποιεί, την από δεκαετίες, κατάκτηση του δικαιώματος της αργίας για όλους τους εργαζόμενους. Παρόμοιες λογικές έχουν ήδη εφαρμοστεί στις ευρωπαϊκές και όχι μόνο κοινωνίες και τα τραγικά τους αδιέξοδα έχουν ήδη αρχίσει και εξοργίζουν τους πολίτες τους και καταγράφουν ήδη στην ιστορία τους πρώτους νεκρούς. 

Αξίζει να θυμηθεί κανείς, ότι πριν λίγες μέρες κηδέψαμε στην Πάτρα δύο «τεμπέληδες» και στείλαμε και δύο στο νοσοκομείο, το δε Λύκειο Λεχαινών τέθηκε υπό παρακολούθηση ψυχολόγου. Και δεν είναι ούτε το πρώτο, ούτε το μόνο παράδειγμα σε όλη την Ελλάδα. Αν κανείς παρακολουθήσει τις εργασιακές συνθήκες των αναπληρωτών, το καθεστώς των αποσπάσεων που δεν γίνονται, των μεταθέσεων που έχει μειωθεί σε εξευτελιστικό ποσοστό, των καθημερινών συνθηκών μετακίνησης των χιλιάδων συναδέλφων μας Π/θμιας και Δ/θμιας Εκπαίδευσης που καθημερινά μετακινούνται με δική τους ευθύνη σε 3-5 σχολεία, μπορεί να αποτυπώσει την εικόνα του εργασιακού μας μεσαίωνα. Η συγκεκριμένη εγκύκλιος αποτυπώνει την απαξίωση του έργου μας και της αξιοπρέπειάς μας, όχι από τον οποιονδήποτε άσχετο, αλλά από την προϊσταμένη μας αρχή! 

Τέλος, σε μια γενιά που φαίνεται ότι μπορεί και να μη γνωρίσει ούτε αργίες ούτε σκόλες, μήπως αυτή τη μέρα τους χρωστάμε να τους διδάξουμε τι σημαίνει αργία; 

Ο εκκλησιασμός ως εθιμοτυπία 

Ο εκκλησιασμός δεν είναι - και καλώς - υποχρεωτικός. Αυτό σημαίνει ότι ένας εκκλησιασμός την ημέρα των Τριών Ιεραρχών δίνει προφανώς τη δυνατότητα σε καθηγητές και μαθητές που θρησκεύονται να ασκήσουν το δικαίωμά τους και σε όσους διαφωνούν να απέχουν και να απασχοληθούν στο σχολείο. Αυτό μας δεσμεύει ως σύλλογο να διασφαλίσουμε συνθήκες αξιοπρέπειας στον εκκλησιασμό και για τους μαθητές και για τους καθηγητές, ώστε να μην επιτρέπουμε να εκφυλίζεται και να αποτελεί απλώς μια εθιμοτυπία που μας βγάζει από τη δύσκολη θέση. Ένας εθιμοτυπικός εκκλησιασμός είναι ευσεβιστικός, ηθικιστικός και γίνεται για να ικανοποιηθούν τυπικές ανάγκες διεκπεραίωσης της σχέσης μας με το Θεό. Ως τέτοιος δεν έχει θέση στην παράδοση της Εκκλησίας, όσο κι αν κάποιοι το προτιμούν από το τίποτα. Άλλωστε κατά τη Χάνα Άρεντ, «αυτός που επιλέγει το λιγότερο κακό, ξεχνάει πολύ γρήγορα ότι έχει επιλέξει το κακό». 

Οι αργίες είναι για τους τεμπέληδες

• Μια κοινωνία που συζητά τη χρησιμότητα ή την αξία της τιμής προς τους Τρεις Ιεράρχες ή, ακόμη χειρότερα, καταδέχεται να την στριμώξει μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα της ημέρας, έχει δυστυχώς ομολογήσει την απουσία πολιτισμού, ημιμάθειας και τη συνθηματολογική τσαπατσουλιά απέναντι σε στάση ζωής και αντιλήψεις των Τριών Ιεραρχών, που αν τις γνωρίζαμε μάλλον θα σιωπούσαμε για να θαυμάσουμε. 

• Οι Τρείς Ιεράρχες δε έχουν ανάγκη καμιάς ειδικής γιορτής. Από την Τετάρτη δημοτικού μέχρι και την Τρίτη λυκείου, ένα σημαντικό μέρος των κειμένων των βιβλίων στα Θρησκευτικά αναφέρονται σε αποσπάσματα από τα έργα τους και δουλεύονται συστηματικά και σε βάθος από όλους τους θεολόγους. Άρα μια επιπλέον γιορτή, μάλλον περιπαίζει τα πράγματα.

• Η συγκεκριμένη γιορτή δεν αποτελεί «προνόμιο» ή «αποκλειστικότητα» των θεολόγων. Στο πρόσωπό των Τριών Ιεραρχών, τιμώνται τα Γράμματα και η Παιδεία και επομένως οι όποιες προτάσεις για να τιμηθούν, δεν μπορεί να περιορίζονται στο, έτσι κι αλλιώς, αδιαμφισβήτητο κύρος τους ως Πατέρες της Εκκλησίας. Θα μπορούσαν να τιμηθούν και με άλλους τρόπους και με άλλο περιεχόμενο που σχετίζονται με τα Γράμματα και γενικότερα την Παιδεία.

• Μια πρόχειρη λύση που θα μας έβγαζε από την αμηχανία και το αδιέξοδο θα ήταν να προβάλλουμε ένα βίντεο (!), μια σύγχρονη εκκλησιαστική εκπομπή ακόμη και κατά τάξεις, αλλά τέτοιες επιλογές χωρίς έναν απαιτητικό διδακτικό σχεδιασμό και χωρίς συγκεκριμένη στοχοθεσία, είναι καταδικασμένες σε αποτυχία για λόγους παιδαγωγικούς και διδακτικούς που όλοι γνωρίζουμε. 

«Τα πρόβατα απεργούν, απαιτούν καλύτερες συνθήκες σφαγής» [5] 

Ως εκπαιδευτικοί καλούμαστε να τοποθετηθούμε απέναντι σε μια συγκεκριμένη λογική συνολικά, και σε ένα πλαίσιο όπου η παρουσία μας και το έργο μας ως δάσκαλοι δοκιμάζονται. Δεν είναι απλώς μια κατάθεση ιδεών και προτάσεων για να ξεπεράσουμε το σκόπελο. Σε λίγο καιρό θα έρθουν τα επόμενα. Ας αναλογιστούμε πριν πάρουμε αποφάσεις. Πόσο ακόμη θα σηκώνουμε το βάρος της ταπείνωσης και της απαξίωσης; Πόσο θα συνεχίσουμε να συνηθίζουμε το τέρας του κοινωνικού αυτοματισμού; Μόνο ο ένας δίπλα στον άλλον, και με όλες τις διαφορές μας, μπορούμε να φανούμε δυνατοί. Ξεκινώντας ο καθένας από τη σχολική του μονάδα και βλέποντας το δάσος και όχι μόνο το δέντρο. 

Πόσο άραγε ουσιαστική και εποικοδομητική είναι μια σπασμωδική αντίδραση συλλόγων διδασκόντων, που «θυμωμένοι» αρνούνται τον εκκλησιασμό εκείνη την ημέρα και προτείνουν μάθημα όλες τις ώρες; Λύνει το πρόβλημα ή ρίχνει αντιδραστικά νερό στο μύλο της απαξίωσης, αλλά με «προοδευτικά» αυτή τη φορά κανάτια; 

Υπάρχει πρόταση; 

Οι προτάσεις δεν διατυπώνονται, αλλά γεννιούνται από την οργή και το πάθος των καταπιεσμένων και από το αδιέξοδο που βρίσκεται μπροστά τους. Η πολιτική ανυπακοή του Γκάντι ή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το θάρρος του Χριστού ή η στιβαρότητα του ήθους των αγίων Τριών Ιεραρχών και όλων των Αγίων της Εκκλησίας «θα ήσαν μια κάποια λύσις»… Αλλά αυτό δεν είναι πρόταση, είναι όραμα … 

Πάτρα, 20 Ιανουαρίου 2020

Υποσημειώσεις

[1] Ο Χ.Γ. Παπασωτηρόπουλος υπηρετεί τα τελευταία χρόνια στο 8ο ΓΕΛ Πατρών. 

[2] 2η εγκύκλιος για την εορτή των Τριών Ιεραρχών 

[3] Τίτλος από το ομώνυμο βιβλίο του Χρόνη Μίσσιου. 

[4] «Έγινε αυτό που έπρεπε να γίνει. Όλα τα άλλα είναι αστειότητες και προφάσεις. Η αργία είναι για τους τεμπέληδες», δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος σχολιάζοντας την απόφαση του υπουργείου Παιδείας για την εορτή των Τριών Ιεραρχών. (https://www.esos.gr/arthra/65746/arhiepiskopos-i-argia-einai-gia-toys-tempelides). 

[5] Σύνθημα σε τοίχο στη δεκαετία του ΄80.