Το μάθημα των Θρησκευτικών σε συμπληγάδες

Το μάθημα των Θρησκευτικών σε συμπληγάδες

Του Γεωργίου Στριλιγκά

Συντονιστή Εκπαιδευτικού Έργου Θεολόγων

Η πρόσφατη Απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (28/2019), η οποία ορίζει ότι η αναγραφή και η δήλωση θρησκεύματος στα δημόσια έγγραφα της εκπαίδευσης δεν είναι νόμιμη, δεν ξάφνιασε κανέναν, καθόσον επαναλαμβάνει τις βασικές θέσεις παρόμοιας Απόφασης που η ίδια Αρχή είχε εκδώσει στο παρελθόν (77Α/2002).

Όπως είναι γνωστό, εκείνη η Απόφαση, καθώς και οι συναφείς παρεμβάσεις τρίτων που ακολούθησαν, οδήγησαν το Υπουργείο Παιδείας στην επανεξέταση της διαδικασίας χορήγησης απαλλαγής από τα Θρησκευτικά, το 2008. Έτσι, εκδόθηκαν διαδοχικά τρεις νέες εγκύκλιοι, που τροποποίησαν τα κριτήρια και τη διαδικασία χορήγησης απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών. Η αλλαγή εκείνη, αντί να λύσει το πρόβλημα το περιέπλεξε περισσότερο, κυρίως επειδή δεν απέκλειε την καταχρηστική ή παράτυπη χορήγηση απαλλαγής. Ακολούθησε μεγάλη αναστάτωση, με πολλές αντιπαραθέσεις, παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, καθώς και δικαστικές προσφυγές και αποφάσεις. Αυτός ο κύκλος φαίνεται να κλείνει το 2015, με τη λεγόμενη εγκύκλιο Λοβέρδου (12773/Δ2/23-01-2015), η οποία ακολουθεί το σκεπτικό της Απόφασης 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων και η οποία ορίζει ότι η απαλλαγή χορηγείται με επίκληση λόγων θρησκευτικής συνείδησης και με αναγραφή στην αίτηση του αιτούντος ότι «δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος». Κατά γενική ομολογία, η τελευταία εγκύκλιος, η οποία ισχύει μέχρι σήμερα, έχει συμβάλει στην εύρυθμη λειτουργία των σχολείων, επειδή ρυθμίζει πολλές λεπτομέρειες του ακανθώδους αυτού θέματος.

Μέσα από το πρίσμα των προβληματισμών εκείνης της περιόδου ερμηνεύονται και οι αναφορές που περιλαμβάνονται στα νέα Προγράμματα Σπουδών των Θρησκευτικών, καθώς και στα σχετικά υποστηρικτικά κείμενα, που τονίζουν τον γνωσιακό χαρακτήρα του μαθήματος, καθώς επίσης ότι για τη φοίτηση στο μάθημα δεν προϋποτίθεται ορισμένη θρησκευτική δέσμευση των μαθητών. Παρόλα αυτά, μετά την εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, διάφοροι θεολογούντες νομικοί και νομικίζοντες θεολόγοι έδειξαν ότι δεν κατανοούν το παιδαγωγικό πλαίσιο αυτών των αναφορών και έσπευσαν να τις καταγγείλουν ως προδοσία της πίστεως και συγκρητιστική εκτροπή και προσέφυγαν στα δικαστήρια, αδιαφορώντας εάν με την πράξη τους θίγονται Ορθόδοξοι θεολόγοι ή εάν διακυβεύεται η υποχρεωτικότητα του μαθήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι επικριτές των νέων Προγραμμάτων Σπουδών προσέφυγαν στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο για να «κατοχυρώσουν» τον ομολογιακό χαρακτήρα του μαθήματος, κατά τη στιγμή που η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα οικοδομεί την Απόφασή της ακριβώς πάνω σε αυτήν την παραδοχή, ότι το μάθημα είναι «ομολογιακό»!

Το νομικό πλαίσιο και η παιδαγωγική λειτουργία του μαθήματος είναι δύο αλληλένδετα αλλά διαφορετικά πράγματα, με ξεχωριστή σημασία το καθένα. Είναι δυνατόν να κρατήσουμε τα παιδιά στην τάξη με νομικά επιχειρήματα; Μήπως με νομικές απειλές; Όλοι θυμόμαστε κάποιες αλήστου μνήμης νομικές γνωματεύσεις και σχετικά ανακοινωθέντα. Οι θεολόγοι έχουμε χορτάσει από τέτοιου είδους αναλύσεις, καθώς επίσης από την άγονη πολιτικολογία και τη συνωμοσιολογία. Όσοι επένδυσαν σε τέτοιες προσεγγίσεις, ήδη, μετά τα πρόσφατα γεγονότα, διαψεύδονται από τις εξελίξεις και αντιλαμβάνονται το αδιέξοδο των θέσεών τους.

Η εμπειρία λέει ότι κανένα νομικό καθεστώς δεν είναι αμετάβλητο στον χρόνο, ενώ το αίτημα για παιδεία είναι διαχρονικό. Οι θεολόγοι πρωτίστως είναι δάσκαλοι της τάξης. Χωρίς να αγνοούν το νομικό πλαίσιο, οφείλουν να δουν, με σοβαρότητα και ευθύνη, με ποιους παιδαγωγικούς όρους θα πορευτεί και θα αναπτυχθεί το μάθημα των Θρησκευτικών στο μέλλον. Αυτό χρειάζεται βαθιά θεολογική και παιδαγωγική γνώση και συνεχή αγώνα. Σε αναμονή των εξελίξεων, ασφαλώς, χρειάζονται δημιουργικές προτάσεις και πνεύμα διαλόγου. Και επιτέλους: Ας σταματήσουν οι αφελείς προσπάθειες ορισμένων να «κομματικοποιήσουν» το ζήτημα. Αυτά δεν τα πιστεύει κανένας, που διαθέτει στοιχειώδη μνήμη και λογική. Όπως φάνηκε, ούτε η νέα Υπουργός τα υπολογίζει!

Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων επιτάσσει την επανεξέταση του ζητήματος. Το Υπουργείο Παιδείας, ήδη, ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει άμεσα στις αναγκαίες τροποποιήσεις των σχετικών ρυθμίσεων, «ώστε η συλλογή και επεξεργασία τέτοιων προσωπικών δεδομένων να είναι συμβατή με τις απαιτήσεις του εθνικού και ενωσιακού δικαίου». Όπως διαφαίνεται από την ανακοίνωση του Υπουργείου, αφενός, θα καταργηθεί η αναγραφή θρησκεύματος στα απολυτήρια, τα ατομικά δελτία και το πληροφοριακό σύστημα «myschool» και, αφετέρου, θα τροποποιηθεί η διαδικασία χορήγησης απαλλαγής.

Ύστερα από τα παραπάνω, αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, καθώς και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για τα ίδια και για συναφή ζητήματα, οι οποίες θα είναι καθοριστικές. Αναμφισβήτητα, το μάθημα των Θρησκευτικών βρίσκεται ξανά σε κρίσιμο σταυροδρόμι!