Παρουσίαση της νέας έκδοσης του βιβλίου του Νίκου Νησιώτη, «Υπαρξισμός και Χριστιανική Πίστη» στη δημοτική γλώσσα

Ο διάλογος του Νίκου Νησιώτη με τη σύγχρονη φιλοσοφία
Από το Εισαγωγικό Σημείωμα της έκδοσης

Ο Νίκος Νησιώτης υπήρξε ο πρώτος ουσιαστικά κριτικός μελετητής της φιλοσοφίας του υπαρξισμού στη χώρα μας. Στη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Υπαρξισμός και χριστιανική πίστις κατά τον S. Kierkegaard και τους συγχρόνους υπαρξιστάς φιλοσόφους Κ. Jaspers, M. Heidegger και J.P. Sartre» (1956) παρουσίασε συστηματικά και ερμηνευτικά για πρώτη φορά στην Ελλάδα τις θέσεις και τους προσανατολισμούς της υπαρξιστικής φιλοσοφίας με τεκμηριωμένες κριτικές παρατηρήσεις από τη φιλοσοφική αλλά και από την ορθόδοξη θεολογική προσέγγιση.

Ο Νησιώτης υπήρξε ο ίδιος μάρτυρας κατά τις μεταπτυχιακές του σπουδές της έντονης επίδρασης του υπαρξισμού στα φιλοσοφικά και θεολογικά ρεύματα της Ευρώπης. Διαβλέποντας τη σημασία της αναδυόμενης φιλοσοφίας του υπαρξισμού για τις ανθρωπιστικές επιστήμες αλλά και για τον ίδιο τον νεώτερο ευρωπαϊκό πολιτισμό, ο Νησιώτης επέλεξε να μελετήσει το νέο αυτό ρεύμα, το οποίο υπήρξε γέννημα και θρέμμα της κρίσης της δυτικοευρωπαϊκής φιλοσοφίας. Παρά τις επιφυλάξεις της σχολαίας φιλοσοφίας, η οποία αντιμετώπισε τον υπαρξισμό ως ένα κράμα υπερβατικής ανθρωπολογίας και ψυχανάλυσης, το νέο αυτό ρεύμα εξέφραζε τις πνευματικές αναζητήσεις της μεταπολεμικής Ευρώπης, ενώ σημαντική υπήρξε και η επίδρασή του στα θεολογικά ρεύματα της Δύσης, τα οποία αναζητούσαν διέξοδο από τον παραδοσιακό ορθολογισμό και την απολογητική τους τάση…

Ο Νησιώτης καίρια επισημαίνει ότι ο υπαρξισμός στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια έγινε η πλέον αντιπροσωπευτική έκφραση των ανθρώπων της εποχής, ενώ ταυτόχρονα εξέφραζε και τη βιωμένη μορφή αποδοχής ή άρνησης της χριστιανικής πίστης από τους ανθρώπους του 20ου αιώνα. Μετά την τραγική εμπειρία των δύο παγκόσμιων πολέμων και την ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνολογίας, ο ευρωπαίος μοιάζει να έχει απωλέσει το προσωπικό του Εγώ από τη δράση του απόλυτου πνεύματος, όπως σαρκώθηκε στις μαζικές ιδεολογίες και στους πολιτικούς ολοκληρωτισμούς, στο απρόσωπο πνεύμα του επιστημονισμού και του ορθολογισμού. Σε αυτήν την κρίση του ευρωπαϊκού κόσμου και πολιτισμού, στη διάψευση των αισιόδοξων προσδοκιών του, ο υπαρξισμός μίλησε στην ψυχή της σύγχρονης μεταπολεμικής γενιάς σε μια προσπάθεια ανάδειξης του προσωπικού Εγώ ως συγκεκριμένης υπόστασης στην ιστορία, πέρα από την απανθρωπία και τον ολοκληρωτισμό της συλλογικότητας. Πώς, λοιπόν, τοποθετείται η σκέψη που φιλοσοφεί με υπαρκτικό τρόπο έναντι της χριστιανικής πίστης, αλλά και πώς είναι δυνατό ένα τμήμα του υπαρξισμού να εκβάλλει απροκάλυπτα στον αθεϊσμό και στον μηδενισμό; Πώς τοποθετείται η ορθόδοξη θεολογία έναντι του Kierkegaard, η σκέψη του οποίου γεννήθηκε στο πλαίσιο του δυτικοευρωπαϊκού προτεσταντισμού, αλλά έναντι και των νεώτερων εκπροσώπων και πρωτεργατών του υπαρξισμού; Ο Νησιώτης δείχνει ανάγλυφα και παραστατικά στη μελέτη του ότι ο υπαρξισμός βρίσκεται ούτως ή άλλως σε άμεση διαλεκτική σχέση ή αντιπαράθεση με τη χριστιανική πίστη…
Με το επιστημονικό του έργο και με τη στράτευσή του στην οικουμενική κίνηση ο Νίκος Νησιώτης αναδείχθηκε θεολόγος του διαλόγου στην πράξη και στη θεωρία. Ο κοσμοπολίτης Νίκος Νησιώτης οδήγησε τη νεοελληνική θεολογία πέρα από τον επαρχιωτισμό, τον αναχρονισμό και την κοινωνική περιθωριοποίηση, στην υπηρεσία του διαλόγου με τον σύγχρονο κόσμο. Πρωτοπόρος και σκαπανέας της θεολογικής ανανέωσης στην Ελλάδα μετά τη δεκαετία του ’60, ο Νησιώτης διαχώρισε τη στάση του τόσο από την ακαδημαϊκή νοησιαρχία όσο και από τον αντιδυτικισμό της νεοελληνικής θεολογίας. Το έργο του είναι μια γόνιμη και δημιουργική μαρτυρία υπέρβασης της πολεμικής μεταξύ Ανατολής και Δύσης μετά το σχίσμα και μετά τη Μεταρρύθμιση. Με αυτές τις εισαγωγικές σκέψεις, εξήντα χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή του, χάρη στην εμπνευσμένη πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Βαμβακά και την εργασία του Νικολάου Ασπρούλη, παραδίδουμε το έργο του Νίκου Νησιώτη, Υπαρξισμός και χριστιανική πίστη, σε γλώσσα προσιτή στον σύγχρονο αναγνώστη.

Σταύρος Γιαγκάζογλου